بررسی میزان استرس اکسیداتیو سلولی به روش فلوسایتومتری و هر آنچه لازم است در این رابطه بدانید!
اگر جزء آن دسته از افرادی هستید که علاقه وافری به آشنایی با بررسی میزان استرس اکسیداتیو سلولی به روش فلوسایتومتری دارید؛ این مطلب را مختص شما نگاشته ایم. نقشه راه این است که ابتدا برویم سراغ معرفی مفهوم استرس اکسیداتیو و اثرات ناگوار آن. در این میان به بحث درباره رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها پرداخته و از تفاوت هایشان برایتان می گوییم. در گام بعدی با سرشناس ترین عواملی که منجر به وقوع استرس اکسیداتیو می شوند، آشنا شده و از علائم ابتلا به این نوع استرس سخن می گوییم. در نهایت سراغ روش فلوسایتومتری رفته و بررسی میزان این نوع استرس با استفاده از تکنیک مذکور را مورد بحث قرار می دهیم. خلاصه این که مقاله حاضر، مقاله ای است فوق کاربردی؛ آن را به هیچ قیمتی از دست ندهید که حسابی ضرر می کنید!
آشنایی با مفهوم استرس اکسیداتیو و اثرات ناگوار آن
عدم تعادل میان دو نوع مولکول مختلف در بدن شما به بروز مشکلی تحت عنوان استرس اکسیداتیو می انجامد. این دو مولکول، رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها هستند. به عبارت ساده تر؛ اگر تعداد رادیکال های آزاد بیش از حد نرمال باشد و در سوی مقابل به اندازه کافی آنتی اکسیدان وجود نداشته باشد، استرس اکسیداتیو رخ می دهد. در چنین شرایطی رادیکال های آزاد از نبود آنتی اکسیدان ها سوء استفاده کرده و به سلول ها و بافت های بدن آسیب می رسانند. آن ها به بخش های گوناگون سلول از جمله چربی ها و پروتئین ها حمله کرده و بدین ترتیب عملکرد سلول را با اختلال مواجه می کنند.
یک لحظه دست نگه دارید. اصلا می دانید آنتی اکسیدان چیست؟ با رادیکال های آزاد آشنایی دارید؟!
اگر پاسختان به سوالات فوق الذکر منفی است، تیتر بعدی مختص شماست.
آشنایی مختصر و مفید با آنتی اکسیدان و رادیکال آزاد
رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها که به احتمال قریب به یقین نامشان را شنیده اید؛ دو نوع مولکول یا ترکیب شیمیایی مختلف تاثیرگذار بر نحوه عملکرد بدن هستند. وجود این دو مولکول برای عملکرد صحیح بدن شما الزامی است. هنگامی که سر سفره می نشینید و با عشق غذایتان را نوش جان می کنید، در واقع مشغول تهیه سوخت مورد نیاز بدنتان هستید. بدن غذای دریافتی را بلافاصله به انرژی تبدیل می کند. این فرآیند طبیعی که دست بر قضا ضروری نیز هست، باعث تولید رادیکال های آزاد می شود.
اگرچه رادیکال های آزاد به بدی و مضری شهره عام و خاصند، اما از حق نگذریم همیشه بد نیستند. چرا که حامی خوبی برای عملکرد سیستم ایمنی و سایر فرآیندهای حیاتی بدن محسوب می شوند. ولی تا زمانی که تعداد آن ها در بدن متوسط رو به پایین باشد. وجود سطوح بالای این رادیکال ها می تواند شما را به دردسر انداخته و کار دستتان بدهد!
آیا فقط غذا خوردن باعث تولید رادیکال های آزاد در بدن می شود؟!
مسلما خیر. اگر سیگار می کشید، بیش از اندازه در معرض نور خورشید قرار دارید یا فردی استرسی هستید؛ باید بدانید که سطح رادیکال های آزاد در بدن شما بیش از یک فرد عادی است. البته این اصلا نشانه خوبی نیست!
رادیکال های آزاد مولکول هایی ناپایدارند که یک الکترون خود را از دست داده اند. آن ها برای رسیدن به پایداری کامل به تعداد معینی الکترون احتیاج دارند. آن ها می گردند و می گردند تا جای خالی الکترون از دست داده خود را با ربودن یک الکترون از سایر مولکول های بدن پر کنند. بدون شک این امر مولکول های سالم بدن شما را در معرض تهدید آسیب هایی جبران ناپذیر قرار می دهد. چرا که این مولکول ها نیز با از دست دادن یک الکترون، ناپایدار شده و به جمع رادیکال های آزاد می پیوندند.
آنتی اکسیدان ها با افتخار قاتل رادیکال های آزاد اضافی موجود در بدن شما هستند. این مواد طبیعی که به وفور در میوه ها و سبزیجات مختلف یافت می شوند، چاره رفع مشکلاتی هستند که رادیکال های آزاد پدید آورده اند. حتما می پرسید چگونه این کار را می کنند؟!
آنتی اکسیدان ها به جای آن که یک الکترون از سلول های سالم موجود در بدن بربایند و آن ها را با مشکل مواجه کنند؛ یک الکترون به آن ها هدیه می دهند و کاملشان می کنند. این گونه دیگر هیچ رادیکال آزادی برای سرقت سراغ مولکول های دیگر نمی رود و تعادل حفظ می شود!
در صورتی که تعداد آنتی اکسیدان های اهدا کننده الکترون به رادیکال های آزاد کم باشد؛ تعادل میان این دو به هم خورده و پدیده ای تحت عنوان استرس اکسیداتیو رخ می دهد. شاید این سوال ذهنتان را به خود درگیر کرده باشد که چه عواملی باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می شوند؟!
سوال خوبی است. بیایید به اتفاق جوابش را بیابیم!
آشنایی با عوامل ایجاد استرس اکسیداتیو
هر عاملی که باعث شود تعداد رادیکال های آزاد موجود در بدن به سطوح ناسالم برسد، باعث بروز استرس اکسیداتیو می شود. پزشکان از این عوامل تحت عنوان عوامل محیطی یا محرک های محیطی یاد می کنند. شناخته شده ترین عوامل ایجاد استرس اکسیداتیو عبارتند از:
- آلودگی محیط
- استفاده از دخانیات
- قرارگیری طولانی مدت در معرض نور خورشید
- زیاده روی در مصرف الکل
- استرس
- …
علائم ابتلا به استرس اکسیداتیو
تغییرات ناشی از ابتلا به استرس اکسیداتیو آنقدر ریز و میکروسکوپی هستند که ممکن است متوجه نشوید بدنتان با این نوع استرس دست و پنجه نرم می کند. این تغییرات عموما در پشت صحنه رخ داده و گاها تا مدت ها خود را نشان نمی دهند. اما پس از مدتی می توانید متوجه تغییرات اساسی شوید. برای مثال قرارگیری طولانی مدت در معرض نور خورشید باعث بروز استرس اکسیداتیو و آسیب به پوست می شود. در چنین شرایطی به مرور با علائم زیر رو به رو می شوید:
- ظهور خطوط ظریف و چین و چروک
- بروز لکه های قهوه ای روی پوست
- پیدایش رگه های عنکبوتی
به عنوان نمونه ای دیگر می توان به تجمع مواد چسبنده شامل کلسترول در شریان ها اشاره کرد. اگرچه در ابتدا تغییرات چندان قابل توجهی احساس نمی کنید، اما به مرور و با ظهور علائمی همچون درد در ناحیه قفسه سینه، خستگی، تنگی نفس و… متوجه می شوید که به بیماری قلبی عروقی مبتلا شده اید.
به احتمال قریب به یقین می خواهید بپرسید که چگونه می توان به بررسی میزان استرس اکسیداتیو سلولی پرداخت؟!
باید خدمتتان عرض کنیم که روش های متعدد و متنوعی برای بررسی میزان استرس اکسیداتیو سلولی وجود دارد که فلوسایتومتری مهم ترین آن هاست. مایلید به اتفاق با این تکنیک کاربردی آشنا شویم؟
بررسی میزان استرس اکسیداتیو سلولی به روش فلوسایتومتری
به عنوان یکی از رایج ترین روش های بررسی مکانیزم های سمیت شناسی مواد می توان به ارزیابی میزان گونه های فعال اکسیژن یا ROS موجود در داخل سلول ها اشاره کرد. در این روش اطلاعات بسیار ناب و مفیدی در اختیار محققان قرار می گیرد که می توانند ان ها را در راستای طراحی داروها و مطالعات سمیت شناسی مورد استفاده قرار دهند. این گونه های فعال قادر به ایجاد تنش های اکسیداتیو بوده و می توانند مرگ سلول را رقم بزنند.
لازم به ذکر است که گونه های فعال اکسیژن یا اصطلاحا ROS شامل ترکیبات بسیار اکتیو اکسیژن می باشد که به عنوان نمونه ای از آن ها می توان به رادیکال های آزاد اشاره کرد. این ترکیبات می توانند با ترکیباتی همچون آنزیم ها، پروتئین ها، ترکیبات لیپیدی غشای سلول ها و… وارد واکنش شده و باعث تخریب یا مرگ سلول ها شوند.
جالب است بدانید که ROSها در اثر تنفس سلولی به وجود می آیند. با این حال سلول ها این امکان را دارند که با استفاده از برخی ترکیبات به جنگ آن ها رفته و اثراتشان را خنثی نمایند. البته تا زمانی این اتفاق می افتد که میزان تولید ROSها بیشتر از ظرفیت آنتی اکسیدانی نباشد. در غیر این صورت سلول قادر به تنظیم میزان ROS نخواهد بود.
